Το σχολείο μας, το 9ο 6θέσιο Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων, είναι ένα από τα 13 Σχολεία Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και το μοναδικό στη βορειοδυτική Ελλάδα. Βρίσκεται στα Ιωάννινα, μέσα στην ιστορική τοποθεσία του Κάστρου Ιωαννίνων και συστεγάζεται με το Ειδικό Δημοτικό Σχολείο για παιδιά με προβλήματα όρασης.
Στο σχολείο μας, ταυτόχρονα με το διδακτικό και παιδαγωγικό έργο το οποίο συντελείται, υλοποιούνται πλήθος δράσεων και καινοτόμων σχολικών δραστηριοτήτων. Μέσα από αυτές τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και δράσεις:
- Αναπτύσσεται η συνεργασία.
- Καλλιεργείται ο σεβασμός.
- Τίθενται οι στόχοι.
- Ενισχύεται η ασφάλεια.
- Δημιουργούνται φιλίες.
- Διδάσκεται η μάθηση της γνώσης.
- Προσεγγίζονται οι έννοιες και οι αξίες της διαπολιτισμικότητας.
- Βιώνεται η διαχείριση συναισθημάτων χαράς, αγάπης, λύπης, απογοήτευσης, πόνου, απώλειας.
- Αναγνωρίζεται ο κόπος της εργασίας και της προσπάθειας μέσα σε ένα κλίμα επικοινωνίας όπου κάθε προσπάθεια στηρίζεται στο «Εμείς».
Τι είναι η διαπολιτισμικότητα
Ο όρος διαπολιτισμικότητα είναι πλέον διαδεδομένος και χρησιμοποιείται πολύ συχνά. Στη χώρα μας η συζήτηση περιορίζεται κυρίως στον παιδαγωγικό λόγο, παρότι το εύρος της διαπολιτισμικότητας εκτείνεται σε επιστημονικά πεδία τόσο συναφή όσο και ετερόκλητα μεταξύ τους, όπως είναι η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η ηθική, η ιστορία, η ανθρωπολογία, αλλά και η οικονομική επιστήμη, τα μαθηματικά ή η βιολογία. Τα αίτια μιας τέτοιας εξέλιξης είναι σύνθετα. Θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε, ανάμεσα σε άλλα, την εμφάνιση μιας νέας, πιο διευρυμένης προσέγγισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις προκλήσεις και κατακτήσεις των περιφερειακών εθνικισμών, την ανάπτυξη της διαδικασίας της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, την αναγνώριση των αρχών του δικαιώματος στη διαφορά και την ισότητα των παραδοσιακών, εθνοτικών μειονοτήτων και τέλος, τα αιτήματα και τις απαιτήσεις – ολοένα και πιο προβεβλημένα και υπογραμμισμένα – των μεταναστών, κύρια αυτών, που δεν προέρχονται από ευρωπαϊκές χώρες. Στο βάθος όλων αυτών, βρίσκεται η αποδοχή της ετερότητας ως κατάστασης και η ανάγκη, πια, να τη διαχειριστούμε, σε επίπεδο κοινωνίας, κράτους, οικονομίας, εκπαίδευσης.
Η οριοθέτηση του όρου διαπολιτισμικότητα είναι αρκετά δύσκολη καθώς δεν είναι μονοσήμαντη και συχνά συγχέεται λανθασμένα με την αφομοιωτική και την πολυπολιτισμική θεώρηση. Πιο συγκεκριμένα, στο χώρο της εκπαίδευσης η διαπολιτισμικότητα συνδυάζεται με την παρουσία αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία μας και ο όρος παραπέμπει σχεδόν αυτονόητα στην εκπαίδευση των μαθητών αυτών. ?στόσο, η διαπολιτισμικότητα είναι ένας από τους πολλούς τρόπους διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας.
Στο εκπαιδευτικό οικοδόμημα η διαπολιτισμικότητα αφορά συνολικά το σχολείο και δε διαμορφώνεται κατά περίσταση, ανάλογα, δηλαδή, με το αν έχουμε ή δεν έχουμε πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές, μέσα σ? αυτό. Το σχολείο είναι ένα και ενιαίο και όχι κατακερματισμένο. Πρέπει να είναι ένας χώρος, που ενώνει και ευνοεί την επικοινωνία και τη συλλογική ταυτότητα.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ιδιαίτερη αξία οι λεγόμενες αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, οι οποίες έχουν διατυπωθεί από τον Helmut Essinger και συμπυκνώνουν τη μέχρι σήμερα γνώση και τα πορίσματα του επιστημονικού διαλόγου σχετικά με το ζήτημα της διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας μέσα στο σχολικό περιβάλλον.
Αυτές είναι:
- Εκπαίδευση στην ενσυναίσθηση, που σημαίνει πως το άτομο μαθαίνει να κατανοεί τους άλλους, να βλέπει τα προβλήματα κάτω από το δικό τους πρίσμα και σταδιακά να καλλιεργεί τη συμπάθειά του γι? αυτούς.
- Εκπαίδευση στην αλληλεγγύη, όπου το άτομο καλείται να συνοικοδομήσει τη συλλογική συνείδηση και παράλληλα να παραμερίσει τις κοινωνικές ανισότητες και αδικίες υπερβαίνοντας τα όρια της ομάδας, της φυλής και του κράτους.
- Εκπαίδευση στον διαπολιτισμικό σεβασμό, με τη σημασία πως το άνοιγμα μας στους άλλους πολιτισμούς αποτελεί πρόσκληση συμμετοχής στον δικό μας πολιτισμό, καλλιεργώντας κατ? αυτό τον τρόπο το σεβασμό στην πολιτισμική ετερότητα.
- Εκπαίδευση στην αποφύγή του εθνοκεντρικού τρόπου σκέψης, που σημαίνει την προσπάθεια των ατόμων να απαλλαγούν από στερεότυπα και προκαταλήψεις, που εμποδίζουν την επικοινωνία των λαών μεταξύ τους .
Σε σχέση με τους σκοπούς-αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, που πρέπει να διέπουν τη διδακτική πράξη, η διαπολιτισμικότητα, κατά τον Nieke, είναι απαραίτητο να διατρέχει όλα τα μαθησιακά περιεχόμενα, τα οποία διδάσκονται στην τάξη. Επιπλέον, η πληροφόρηση καταρρίπτει την άγνοια και το φόβο ενάντια στη διαφορετικότητα υπερνικώντας τον εθνοκεντρισμό με την υιοθέτηση μιας λογικής συμπεριφοράς και καταλήγει στην αποδοχή, την αλληλεγγύη και τον αμοιβαίο πολιτισμικό εμπλουτισμό.
Στη διαπολιτισμική θεωρία η έμφαση δίνεται στη γνωριμία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων πολιτισμών, που συνθέτουν μία κοινωνία. Το σχολείο πρέπει να αφουγκραστεί τις νέες απαιτήσεις των καιρών, να είναι ανοικτό στην κοινωνία, να δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να προσεγγίζουν ενεργητικά και κριτικά τη γνώση και όχι παθητικά, αναπαραγωγικά και «αναμασητικά». Ακόμη, το σχολείο πρέπει να αξιοποιεί το νέο πληροφοριακό?επικοινωνιακό περιβάλλον, διασφαλίζοντας τον αλφαβητισμό στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας, αποτρέποντας έτσι την εμφάνιση νέων, βαθύτερων ανισοτήτων. Τέλος, πρέπει να ενδιαφέρεται για το μέλλον του μαθητή και το βαθμό προετοιμασίας του, προκειμένου να πραγματοποιήσει μία άλλη ένταξη αύριο? αυτή στον ευρύτερο κοινωνικό και επαγγελματικό χώρο.
Η διαπολιτισμικότητα, αποδεχόμενη την ετερότητα ως υπαρκτή κατάσταση, που δεν έχει μάλιστα προκύψει στις μέρες μας, αλλά υφίσταται διαχρονικά, θέτει ως προτεραιότητα τη δημιουργία εκείνου του σχολικού περιβάλλοντος, που θα χαρακτηρίζεται από την αποδοχή και το σεβασμό της ιδιαιτερότητας του άλλου, τη δημιουργία κλίματος επικοινωνίας και συνεργασίας, τη φροντίδα για παροχή ίσων ευκαιριών πρόσβασης στη γνώση, αλλά και την κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική ζωή. Αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνο με τη συνύπαρξη και τη συνεκπαίδευση όλων των παιδιών μέσα σ? ένα σχολικό περιβάλλον, όπου δε θα επικρατούν σχέσεις επιβολής του ισχυρότερου πάνω στον ασθενέστερο, αλλά, αντίθετα, θα αντλεί περιεχόμενο από εκείνο το δημοκρατικό πνεύμα της ισονομίας, της ισοπολιτείας και της ισότιμης αντιμετώπισης.